MAY KA "RELASYON " KB ?

Sa Relasyon (Regal Films, Inc., 1982) ni direktor Ishmael Bernal nakapanood tayo ng isang uri ng pelikulang angkop sa sensibilidad ng makabagong panahon. Ang mga problemang sikolohikal ay mauunawaan lamang ng mga manonood na may husto at bukas na kaisipan. Karaniwang suliranin ang tahasang pagtanggap sa katayuan ng kalalakihan sa lipunang Pilipino nang walang pagtatanong. Nararapat lang na magkaroon ng kabit ang mga ito, na kinakailangang laging tapat ang mga kababaihan. Ang lalaki ang gumagawa ng mga desisyon tulad halimbawa nang kanilang magiging tirahan, anon'ng uring hanapbuhay ang dapat pasukan, o kung saang restaurant dapat kumain. Kadalasa'y tagasunod lamang ang mga babae. Isinasampal ng bansang Pilipinas na sa pulitika, ang mga kababaihan ay halintulad sa mga kalalakihan ngunit kung susuriin sa ibang sektor ng lipunan tulad ng kabahayan, lalaki ang amo at alipin ang babae. Diborsyo ang isang temang tinalakay sa Relasyon. Paulit-ulit pinag-usapan sa pelikula ang kawalan ng diborsyo sa Pilipinas. Maraming ipinakitang mga posibilidad, ngunit nananatili pa ring Katoliko ang bansa kung kaya't walang itong puwang para sa diborsyo. Malinaw na ipinahiwatig dito na hindi na maari pang maayos ang pagsasama ni Emil at ng kanyang asawa. Dahil si Emil ang representante ng lalaking Pilipino at ang binalewalang asawa ay tipikal ng mga kababaihan, ating naintidihan ang kawalan ng pag-asa sa kanilang pagsasama. Sa isang banda, nasaksihan naman natin ag pagmamahalan nina Marilou (Vilma Santos) at Emil (Christopher de Leon) na maari silang magsama bilang mag-asawan ngunit maliwanag na kinakailangan silang tanggapin ng lipunan. Maaring maging dahilan ito upang magkaroon ng diborsyo sa bansa.

Sa kabuuan, mahusay ang pagsasalarawan ni Vilma Santos ng kanyang papel bilang Marilou ngunit hindi ito maihahanay sa ibang pelikula kung saan kinakitaan ang aktres ng kaibahan sa kanyang pagganap tulad ng ating nasaksihan sa Dalawang Pugad, Isang Ibon (1977) at Broken Marriage (1983). Samantalang ibayong talino naman ang ipinamalas ni Christopher de Leon bilang Emil. Naipahiwating lang sana ng maayos ang motibo ni Emil sa pakikisama nito kay Marilou. Hindi maitutulad ang aspetong teknikal ng Relasyon sa ibang obra ni Bernal. Ang disenyong pamproduksiyon ni Benjie de Guzman ay hindi kapani-paniwala. Ipinakitang mababa ang estado ng kabuhayan ni Marilou ngunit madalian siyang nakakuha ng isang libong piso sa bangko. Ang mga tulad nito ay karaniwang walang natatagong ganoong kalaking halaga. Halos hindi marining ang musika ni Winston Raval habang ang sinematograpiya ni Sergio Lobo ay kadalasang nababalot ng dilim. Makikita din ang pagkakamali ng editing ni Augusto Salvador. Sa isang tagpo ay ipinakitang walong buwan nang nagsasama sina Marilou at Emil at nang sumunod na mga eksena, tinanong nito si Emil kung ilang taon na silang magkasama. Ngunit sa kabila ng mga pagkukulang na ito, naging matagumpay pa rin si direktor Ishmael Bernal sa kanyang paglalahad ng isang pelikulang sumubok sa ating mga kaalaman at paniniwala.